
(II. BÖLÜM)
Çanakkale Savaşı kahramanlarının isimlerinin cadde ve sokaklara verilmesiyle savaşın izleri kent merkezine taşınmıştır. Günlük hayatta farkında olmadan pek çok kahramanın adıyla andığımız sokaklar, kazanılan zaferi bize anımsatan değerlerden biridir. Belki de her gün geçtiğimiz o sokağın ismi bir dönem tarihin seyrini değiştiren askerlerimizden birine aittir. Bu kahramanları daha yakından tanıtmak için başlattığım, 17 Çanakkale Savaşı kahramanı isminin yer aldığı köşe yazımın ikinci bölümü ile sizlerleyim.
Bu yazıda Çanakkale cadde ve sokaklarına isimleri verilen Çanakkale Savaşı kahramanlarından Musa Kâzım Karabekir, Dnz. Kd. Yüzbaşı İbrahim Hakkı Bey, Mustafa İzzet Yavuzer ve Seyit Çabuk’un kısa özgeçmişleri yer almaktadır.
Musa Kâzım KARABEKİR (1882-1948) – Kazım Karabekir Paşa Sokak
Kazım Karabekir, 1882 yılında İstanbul Zeyrek’te doğmuştur. Karabekiroğullarından Mehmet Emin Paşa’nın oğlu olan Kazım Karabekir, Zeyrak’te başladığı ilkokula babasının görevi nedeniyle Van, Harput ve Mekke’de devam etmiştir. 1894 yılında İstanbul Fatih Askerî Ortaokulu’na, 1897 yılında Kuleli Askerî Lisesi’ne başlamıştır. 1902 yılında Harp Okulu’ndan teğmen olarak, 1905 yılında ise devam ettiği Harp Akademisi’nden kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun olmuştur. Orduya katıldıktan sonra Manastır’da İttihat ve Terakki’ye girmiştir. Balkanlar’da çetecilerle savaşmıştır. 1913 yılında Balkan Savaşı’nda bir süre tutsak olmuştur. Birinci Dünya Savaşı’nda İran, Çanakkale ve Irak cephelerinde faaliyette bulunmuştur. Erzurum 15. Kolordu komutanıyken emrindeki kuvvetlerle Mustafa Kemal Atatürk’e katılmış, Erzurum Kongresi’nin toplanması için çalışmıştır. Doğu’daki Ermeni çetelerini temizlediği için “Şark Fatihi” unvanını almıştır. 1920 yılında Gümrü Antlaşması’nı imzalamıştır. 1920 yılında Edirne, 1923 yılında İstanbul milletvekili seçilmiştir. 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurmuş ve genel başkanlık yapmıştır. İzmir suikastıyla ilgili görülmüş ve beraat ettikten sonra bu olay üzerine siyasetten çekilmiştir. 1939 yılında yeniden milletvekilliğine, 1946 yılında da Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na seçilmiş ve bu görevdeyken 26 Ocak 1948 tarihinde vefat etmiştir. Naaşı 1988 yılında Devlet Mezarlığı’na nakledilmiştir.[1]
Sokağa bu isim (Cevatpaşa) 25.02.1974 tarihinde 33 numaralı kararla, (Barbaros) 03.02.1994 tarihinde 817 numaralı kararla verilmiştir.[2]
Dnz. Kd. Yüzbaşı İbrahim Hakkı Bey (1875-1915) – Dnz. Yzb. İbrahim Hakkı Sokak
1875 yılında İstanbul Tophane’de doğmuştur. Babası İbrahim Bey’dir. 1897 yılında Harbiye’den mezun olarak orduya katılmıştır. Çanakkale Deniz Savaşları’nda Nusret Mayın Gemisi’nin komutanıdır. Boğaz’da mayın hatlarının oluşturulmasında görevlendirilmiştir. Ocak 1915’te Karanfil Burnu- Kepez ile Nara-Eceabat arasında denizaltı mania ağlarının döşenmesinde, 8 Mart 1915 tarihinde Karanlık Liman’a 26 adet mayın döşenmesinde ve 18 Mart 1915 Deniz Harekâtı’nın kazanılmasında önemli bir yere sahiptir. Tophaneli Hakkı Bey, 14 Eylül 1915 tarihinde vefat etmiştir.[3]
Sokağa bu isim 31.10.1997 tarihinde 545 numaralı karar ile verilmiştir.[4]
Mustafa İzzet YAVUZER (1876-1938) – Mustafa İzzet Paşa Sokak
1876 yılında Çanakkale’de doğan Mustafa İzzet Paşa, Çanakkale Alay Emini Hüseyin Bey’in oğludur. 1898 yılında girdiği Harp Okulu’ndan 1900 yılında teğmen olarak, devam ettiği Harp Akademisi’nden ise 1905 yılında kurmay yüzbaşı olarak mezun olmuştur. Bulunduğu yararlı faaliyetler sonucunda pek çok nişan ve madalyayla ödüllendirilmiştir. 1912 yılında Çanakkale Ordusu Akdeniz Mevkii Müstahkem Komutanlığı Kurmay Başkanı olmuştur. Mustafa İzzet Paşa, Erkânı Harbiye’den Mustafa Kemal Atatürk’ün okul arkadaşıdır. 3 Kasım 1938 tarihinde İstanbul’da vefat etmiş ve Edirnekapı Şehitliği’ne defnedilmiştir.[5]
Sokağa bu isim 09.10.1998 tarihinde 645 numaralı kararla verilmiştir.[6]
Seyit ÇABUK (1889-1939) – Seyit Onbaşı Sokak
1889 yılında, Edremit, Havran’ın Çamlık Köyünde doğan Seyyit Onbaşı, 1909 yılında askerliğe başlamıştır. Askerliğinin altıncı yılında Çanakkale Savaşlarına katılmıştır. Görev yaptığı Rumeli Mecidiye Tabyası’nda düşman donanmasından atılan mermiler sonucunda etraf toz duman içerisinde ve pek çok şehit bulunurken Seyyit Onbaşı, geriye kalan birkaç arkadaşının yardımıyla 275 kiloluk mermiyi kucaklayıp sağlam kalan topun basamaklarını çıkarak namluya sürüp topu ateşlemiştir. Düşman gemisi olan Ocean’ı tam isabet almış ve Boğaz’ın karanlık ve derin sularına gömülmesine neden olmuştur. 1918 yılında köyüne dönen Seyyit Onbaşı, 1934 yılında Çabuk soyadını almış, 1939 yılıda da vefat etmiştir.[7]
Sokağa bu isim 15.06.1965 tarihinde 80 numaralı kararla verilmiştir.[8]
KAYNAKLAR
Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı, (Haziran 1915-25 Nisan 1915), (1993). V. Cilt, I. Kitap, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Çanakkale Yerel Tarih Grubu(2001). Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale.
GÖRGÜLÜ, İsmet (1993). On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, XVI. Dizi, Sa. 69, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TOKER, Hülya (2014). Çanakkale Muharebelerine Katılan
Komutanların Biyografileri, Ankara: Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî
Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları.
[1] İsmet Görgülü, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, XVI. Dizi, Sa. 69, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993, s. 53, 82. Ayrıca Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 103. Ayrıca Hülya Toker, Çanakkale Muharebelerine Katılan Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2014, s. 414, 416, 419.
[2] Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 103.
[3] Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı, (Haziran 1915-25 Nisan 1915), V. Cilt, I. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993, s. 156-158. Ayrıca Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 62.
[4] Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 62.
[5] Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 118. Ayrıca Hülya Toker, Çanakkale Muharebelerine Katılan Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2014, s. 449-450.
[6] Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 118.
[7] Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 150.
[8] Çanakkale Yerel Tarih Grubu, Çanakkale Sokak Adlarında Yaşayanlar, Çanakkale 2001, s. 150.
Хорошая статья