25 Şubat 1915 Boğaz Harekâtı

19 Şubat 1915 tarihinde gerçekleşen Boğaz’ın girişinde yaşanan muharebe akşamı Alçıtepe’de bulunan istihkâm taburlarına ait bölükler, Seddülbahir’e, Halileli’ndeki bölükler ise Kumkale ve Orhaniye’ye gönderilmiştir. Bu birlikler, Müttefik Donanma uzaklaşır uzaklaşmaz toplar arasındaki yıkılan toprakları temizlenmeye, yıkılan siperleri kum torbalarıyla eski haline getirmeye, mazgalları temizlenmeye ve yeniden tamir etmeye başlamıştır.

21/22 Şubat 1915 tarihinde Başkomutanlık tarafından Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı’na iki emir verilmiştir. Birinci emir; eğer düşman donanması, bütün savunmaya rağmen boğazı geçmeyi başarsa bile Müstahkem Mevki gerek denizden gerek karadan boğazın savunma ve muhafazası görevini sürdürecektir. İkinci emir; düşmanın boğazın arka taraflarına yapacağı çıkarma girişimine taarruzla cevap verilecektir. Eğer bütün uğraşlara rağmen düşman karadan birleşmeyi başarırsa sahil bataryalarımızın arkasına gelişi için ileri yürüyüşü mümkün olduğu kadar ertelenecek, takviye birliklerinin gelişi için zaman kazanılacaktır. Müstahkem Mevki birlikleri düşmanın ileri yürüyüşünü önlemek adına tüm gücüyle çalıştıktan sonra birlikler savunma mıntıkalarına çekileceklerdir. Başkomutanlık tarafından 3’üncü Kolordu Komutanlığına verilen talimat ise düşman donanması boğazı geçişte başarılı olursa Müstahkem Mevki gerek denizden gerek karadan boğazın muhafaza ve savunmasına devam edileceği şeklindedir.

24 Şubat 1915 sabahı Müttefik Donanma, İngiliz gemileri önde olmak üzere Boğaz girişine doğru ilerlemiş, bir süre sonra da düzen değiştirerek Gökçeada ve Bozcaada arasında çeşitli manevralar yaptıktan sonra Boğaz’dan uzaklaşmıştır. Merkep Adası gerisinde bulunan Müttefik Donanma’nın yedi İngiliz ve dört Fransız muharebe gemisi, üç hafif kruvazör, on sekiz torpido, iki denizaltı ve on yedi nakliye gemisinden oluştuğu belirlenmiştir. Müttefik Donanma’nın tüm bu hareketleri göz önünde bulundurularak yakında Çanakkale Boğazı’na bir taarruz düzenleneceği beklentisi oluşmuştur. Amiral Carden’in planının birinci evresinin ikinci kısmını tamamlamak; yani dış istihkâmlar tahrip edilip giriş kısmına kadar taramak için 25 Şubat 1915 sabahı Vengeance, Cornwallis, Suffren, Charlemagne, Agamemnon, Queen Elizabeth, Irressistible ve Gaulois muharebe gemilerinin katıldığı yeni bir harekât düzenlenmiştir.

25 Şubat 1915 sabahı, saat 09.00’da önde bir torpido ve bunu izleyen dört Fransız muharebe gemisi, bunların da gerisindeki İngiliz muharebe gemileriyle, prova düzeninde Boğaz’a yaklaşmışlardır. Diğer muharebe gemileri, İlyas Burnu açıklarında yerlerini almıştır. Buraya demirleyen Queen Elizabeth muharebe gemisi, saat 10.13’te Seddülbahir Tabyası’nı ateşe tutmuştur. Agamemnon da Queen Elizabeth ile kıyı arasında demirlemiştir. Bu esnada Ertuğrul Bataryası da ateş altına alınmıştır. Saat 10.17’de Ertuğrul Bataryası, Agamemnon muharebe gemisine ateşe başlamıştır. Agamemnon, buna karşılık vermiştir. Ertuğrul Bataryası’nın ateşi 15 dakika sürmüş, Agamemnon çok zor durumda kalmış ve gemiye oradan uzaklaşması emri verilmiştir. Gemi 10 dakika içinde yedi isabet alınca, personel kaybı sekize ulaşmış, gemide bazı hasarlar meydana gelmiştir. Amiral Carden, Agamemnon’un uzaklaşmasının ardından, Ertuğrul Bataryasının ateş altına alınması görevini Oueen Elizabeth’e vermiştir. Ateşe ara verilmesinden yararlanan Ertuğrul Bataryası da ateşlerini Dublin kruvazörüne çevirmiştir. Bu kez Dublin güç dunumda kalınca Amiral Carden, Dublin’e mesafeyi açması emrini vermiştir. Dublin de uzaklaşınca Oueen Elizabeth’in ateşini kontrol görevi lnflexible’e devredilmiştir. Irresistible, yaptığı yoğun atışlarla Orhaniye Bataryası’nın ateşini kesmiştir.

Öğle saatlerinde Queen Elizabeth’in Ertuğrul Bataryasına yaptığı ateşe, Agamemnon da katılınca, batarya bu ateşlerden etkilenerek büyük hasara uğramıştır. Öğleden sonra bataryalar artık ateş edemez duruma gelmiştir. Amiral Carden’in saat 12.45’teki emri üzerine, önde Vengeance, arkada Cornwallis, Boğaz girişine doğru ilerlemeye başlamıştır. Her iki gemi de Orhaniye ve Ertuğrul Bataryalarını ateşe başlamışlardır. Seddülbahir ve Kumkale Tabyalarından ise ancak dörder mermi atılabilmiştir. Düşman gemilerinin ateşleri etkili olmuş, iki top isabet almıştır. Seddülbahir’de de yangın çıkmış, Orhaniye Bataryası da bu zamana kadar ateş açamamıştır.

Önce Vengeance, biraz sonra Cornwallis uzaklaşmasının ardından Amiral Carden, ikinci yaklaşma hareketine başlanmasını, ateşin Kumkale ve Orhaniye üzerinde toplanması emrini vermiştir. Saat 14.10’da Suffren, 15 dakika süreyle Orhaniye’yi bombardımana tutmuş, ardından iskeleye dönüş yaparak altı dakika süreyle Seddülbahir Tabyası ateş altında bırakılmıştır. Charlemagne de Kumkale Tabyasını uzun süre ateş altına almıştır. Bunun sonucunda tabyalar kesin olarak susturulmuştur. Amiral Carden, saat 15.00’te Albion ile Truimph’un istihkâmlara yaklaşmalarını emretmiştir. Saat 16.00’ya doğru Orhaniye Bataryasındaki bir top, Albion’a ancak bir mermi atabilmiştir. Seddülbahir bölgesindeki havan bataryası bir-iki mermi atmışsa da gemiler menzilinin dışında kaldığından, ateşini kesmek zorunda kalmıştır. Boğaz’a giren savaş gemileri, diğer tabyalardaki toplara da yakın mesafeden açtığı ateşlerle hasar vermişlerdir. Saat 16.00’da mayın tarama gemilerine, Albion, Triumph ve Vengeance korumasında mayın arama-taramaya başlamaları emri verilmiştir. Ancak mayın tarayıcıların Boğaz girişinde yaptıkları araştırmalar bir sonuç vermemiştir.

25 Şubat 1915 Harekâtı’nın sonucunda bütün giriş istihkâmatı susturulmuştur. Osmanlı istihkâmlarındaki toplar kullanılamaz hale gelmiştir. Kalan sağlam toplar ise ertesi gün yapılacak ufak çaplı amfibik harekât ile tamamen susturulacaktır. Müstahkem Mevki Komutanlığı’na bağlı birliklerde toplam asker zayiatı ise 13 şehit ve 19 yaralı şeklinde olmuştur.

KAYNAKLAR

Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (Haziran 1914-25 Nisan 1915), C. 5, 1. Kitap, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATAŞE) Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2012.

Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı, Haz. Metin Martı, Arma Yayınları, C. 1, İstanbul, 2005.

Selahattin Adil Paşa, Çanakkale Cephesinden Mektuplar-Hatıralar, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007.

Ayrıca Kontrol Et

ÇANAKKALE MERKEZ HASTANESİ’NİN BOMBALANMASI

Yayına Hazırlayan: Ömer GÖN Her savaşta olduğu gibi cephede bir tarafın öldürmeye çalışması ve cephe …

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.