Çanakkale Harbi Çanakkale Muharebelerine dair…
İngiliz “The Army, Navy and Air Force Gazette” mecmuasında, 1915 Çanakkale seferinden alınan dersler hakkında uzunca bir tetkik çıkmıştır. İngiliz mecmuası, bu yazısında diyor ki:
“O zaman ki sistemi bugünküyle mukayese edebiliriz. Kitchener ve Churchill, erkân-ı harbiye-i umûmiye reisleri gibi hareket ediyorlardı. Generallere ve amirallere doğrudan doğruya emirler veriyorlardı. Bu iki zat, ekseriya beraberce istişarelerde bulunurlar ve harekât planlarının mesuliyetini ve tatbikini birlikte üstlenirlerdi. Ruslar, Kitchener’dan Türklere karşı bir nümayiş yapmasını istediler. Fakat o, kendi emrinde yeterli asker olmadığı için Churchill’e ne yapabileceğini sordu. Bahriye nazırı da Çanakkale teşebbüsünü gerçekleştirmek için memnuniyetle bu fırsattan istifade etti ve Çanakkale Boğazı’nı yalnız donanma ile zorlamak hususunda Amiral Carden’ın onayını aldı.
Kitchener’ın kendi işi başından aşmıştı. Yalnız, orduya dokunulmamak şartıyla bahriyenin her teşebbüsüne onay vermişti. Fakat harekât başladıktan sonra daha kuvvetli bir şahsiyet olan Churchill’in tesiri altında kaldı ve kolayca sürüklendi. Churchill, kendi maksadına yarayacak her şeyi kendisine çekti. Her ikisinin daha yüksek bir irade altında bulunmalarına ihtiyaç vardı. İşte, bu yoktu. Bundan ibret almalıyız. Yüksek siyasî makamdan çıkacak askerî birlikleri idare ve sevk planlarının hazırlanması ve tetkiki için müşterek bir “Müdafaa Nezareti” ne ihtiyacımız vardı.”
Yukarıda ismi geçen İngiliz mecmuasını, 1915 Çanakkale teşebbüsü dolayısıyla meşgul eden müşterek müdafaa makamı meselesi, senelerden beri İngiliz parlamentosunu ve matbuatını uğraştırmakta idi. Bu maksatla evvela harp sonunda “İmperial Defence Committee” namıyla bir imparatorluk müdafaa komitesi vücuda getirildi. Komiteye, başvekil riyaset ederdi. Fakat işlerinin çokluğundan, kabine reisi müdafaa işleriyle gerektiği kadar meşgul olamıyordu. Kendisine yardım etmek ve harbiye, bahriye ve hava nezaretlerinin mesaisini birbirine uydurmak ve imparatorluk müdafaa komitesine başvekil namına riyaset etmek vazifesiyle Mart 1916’dan beri İngiliz kabinesinde, “Ministry of the Coordination of Defence” yani “Müdafaa İşleri Telif Nazırı” unvanıyla yeni bir nazırlık ihdas olunmuştur.
Kabinede yeni bir müdafaa nazırlığı ihdası, memleketin müdafaası huşunda başvekilin umumî ve harbiye, bahriye ve hava nazırlarının, kendi sahalarındaki işlerinden dolayı hususî mesuliyetlerini azalmaktadır.[1]
[1] Yeni Asır Gazetesi, 26 Haziran 1936, s.7.
