Çanakkale Harbi Çanakkale Muharebelerine dair…
Çanakkale muharebelerinde hukuk ihlalleri arasında özellikle hastane ve hastane gemilerinin bombalanması en sık rastlanan olaylardan idi. Çeşitli tarihlerde olmak üzere Halil Paşa Çiftliği, Ezine ve Çamburnu’ndaki hastanenin bombalanması, Arıburnu mıntıkasında hafif ve ağır yaralı hastaneleri civarına ve Çanakkale Merkez Hastanesi’ne bomba atılması, Soğandere civarındaki seyyar hastanelerin bombardıman edilmesi, Ağaderesi civarındaki ve Galata Köyü’ndeki hastaneye bomba atılması, Yalova Hastanesi’nin bombalanması, Havuzludere’deki hastanelerin bombalanması olayları yaşanmıştı.
Enver Paşa, Cenevre ve Lahey Mukavelenâmeleri”nde açık olarak belirtilen uluslararası hukuk kurallarının bu şekilde sıklıkla ihlal edilmesinin sebebini şöyle izah etmişti:
“Bizi tedâbir-i mütekabile ittihazına mecbur etmek ve sonra da bî-taraf matbuat marifetiyle asâkir-i Osmaniyye’nin gayr-ı insanî bir tarz-ı harb takip etmekte olduğunu âleme ilan etmektir.”
İtilaf Devletleri’nin Çanakkale Muharebeleri sırasında uluslararası savaş hukukunu ihlal ettiklerine dair Enver Paşa’nın 10 Ağustos 1915 tarihinde maddeler halinde yazdığı olaylar şunlardı:
1- 21 Nisan 1331’de (4 Mayıs 1915) kat’iyen bir maksad-ı askerî olmadığı halde vesâit-i müdafaadan mahrum Gelibolu Kasabası topa tutularak birçok kadın ve çocukların telef olmasına sebebiyet verilmiştir.
2- Tayyâreler vasıtasıyla Maydos mıntıkası haricinde bulunan hastahâne bombardıman neticesinde ateş almıştır. Hastahânede bulunan on mecruh yanmış ve Çanakkale sahası dahilinde bulunan diğer mevâkiinde böylece yakılacağı hakkında beyânnâmeler atılmıştır.
3- 29 Nisan’da (12 Mayıs 1915) Bandırma’dan hamûle almakta olan esliha ile gayr-ı mücehhez Osmanlı İttihat Vapuru evvelce haber verilmeksizin torpil endahtıyla tecâvüze uğramıştır. Mermi, hedefe isabet etmeyip rıhtım duvarına tesadüf etmiştir.
4- Mayıs‘ın besinci günü (18 Mayıs 1915) Bandırma’dan İstanbul’a gelmekte olan ve silahla gayr-ı mücehhez bulunan Doğan tüccar vapuruna hiçbir haber verilmeksizin bir İngiliz tahtelbahiri tarafından torpil endâhtıyla taarruz olunmuştur. Mezkûr vapurda içlerinde birçok kadın ve çocuk olmak üzere 700 yolcu vardı, mermi boşa gitmiştir.
5- 9 Mayıs’da (22 Mayıs 1915) defn-i emvât için gönderilen mükâleme memurları esir edilmiştir. On beş gün sonra ancak Amerika Sefâreti vasıtasıyla icrâ ettiğimiz teşebbüs neticesinde iade edilmiştir.
6- 10 Mayıs’da (23 Mayıs 1915) silahla mücehhez olmayan İstanbul nâm Alman vapuru Boğaziçi’nde bir İngiliz tahtelbahiri tarafından evvelce malumât verilmeksizin torpil endâhtıyla tecâvüze uğramış ve isabet vâki’ olmuşsa da vapur batmamıştır. Hasarı azdır. Her üç vapur da Osmanlı ordu donanmasıyla hiçbir münasebeti hâiz değildir.
7- 18 Mayıs’da, (31 Mayıs 1915) silahla mücehhez olmayan Madelayna Rigmersi nâm vapur, Mudanya’da bir İngiliz tahtelbahiri tarafından torpil endâhtıyla taarruza uğramış ve isabet vâki’ olmuştur. Mezkûr vapur İstanbul için emti’a yüklenmiş olup derûnunda ne asker ve ne de malzeme-i harbiye yok idi. Vapur karaya oturmuştur.
8- 19 Mayıs’da, (1 Haziran 1915) derûnunda yüzlerce mecrûh bulunan ve kendisinin hastahâne gemisi olduğuna ber-mûceb-i talimât işaret olmak üzere beyaz zemin üzerinde Salîb-i Ahmer işaretini hâmil olan Willy Rick Mercy Vapuru silahla gayr-ı mücehhez olduğu hâlde Ayastefanos civarında bir İngiliz tahtelbahiri tarafından evvelce hiç malumât verilmeksizin taarruz edilmiştir.
9- 18 Haziran’da (1 Temmuz 1915) Arıburnu’nda ufak sefâin-i harbiyesi bir hastahâne gemisi arkasında siper almış ve hasta gemilerinden dahi asker ve malzeme-i harbiye ihrac etmiştir ve 17 Haziran’da Seddülbahir ile Tekke Burnu arasında Salîb-i Ahmer otomobili istikşaf maksadında istihdâm edilmek suretiyle suistimal edilmiştir.
10- 29 Haziran’da (12 Temmuz 1915) Soğandere civarında kezâlik seyyar hastahâneler tayyâreler vasıtasıyla bombardıman edilmiş, altı hastanın telef olmasına ve dört hastanın da mecrûhiyetine sebebiyet vermiştir.
11- 3 Temmuz’da (16 Temmuz 1915) Seddülbahir civarında hastahâne gemilerinden asker ihrac etmiştir.
12- 4 Temmuz’da (17 Temmuz 1915) Arıburnu’nun şarkında sıhhiye bölüğünün bulunduğu mahalle tayyârelerle bombardıman etmiştir.
13- 12 Temmuz’da, (25 Temmuz 1915) Değirmenburnu istihkâmı arkasına tesadüf eden Ağaderesi civarındaki hastahâneye müte’addid defalar bomba atmıştır. 12 Temmuz Pazar günü ba’de’z-zevâl altı râddelerinde altı düşman tayyâresi Kale-i Sultaniye’nin iki saat şark-ı şimalisinde zu’âfâya tahsis edilmiş olan Halilpasa Çiftliği’ndeki mevcudu iki yüzü tecâvüz eden hastahâneyi de müte’addid bombalarla bombardıman eylemiş ve neticede güçlükle itfâ edilebilen büyük bir yangın ihdâsıyla bomba infilâkından hastagândan yedi neferin şehadetine ve on iki neferin mecrûhiyetine ve hariçten o civarda bulunan bir kadının dahi mecrûhiyetine bâ’is olmuştur.
14- 13 Temmuz’da (26 Temmuz 1915) Mudanya İskelesi’nde Biga ismindeki yolcu sefinesine bilâ-haber bir tahtelbehir tecâvüz etmiştir. Vapur karaya oturmuştur.
15- 13 Temmuz’da (26 Temmuz 1915) bir mavnayı çekmekte olan Haliç Vapuru’na bir tahtelbahir içindekilerin tahlîsine zaman bırakmaksızın tecâvüz etmiştir. Halbuki gerek bu vapur ve gerekse römorkör makâsıd-ı askeriye için kullanılmıyordu.
16- 18 Temmuz’da (31 Temmuz 1915) Kumkale civarında Ezine’de bir hastahâne tayyâre bombalarıyla kısmen tahrib olunmuştur.
17- 22 Temmuz’da (4 Ağustos 1915) Ağadere civarındaki yukarıda bahsolunan yaralılar Merkez Hastahânesi’ne tayyâreler vasıtasıyla bombalar atılmıştır. Halbuki mezkûr hastahâneyi ihâta eden tepelerin her tarafında Hilâl-i Ahmer flamaları merkûz bulunuyordu. Atılan bombalardan birisinin zarfı üzerinde:
“Bunu kirli yüzlerinizin ve ihtiyat erzâkınızın üzerine atıyoruz” ifadesi muharrer bulunuyordu. Bununla beraber o civarlarda kat’iyen ve kâtıbeten erzâk bulunmuyordu.
18- Marmara havzasında ahaliye aid olup maişetlerini te’min için gelip giden bütün yelkenli merâkib-i bahriye kâh bombalar ve kâh mermiyât ile gark ve bir takım bîçare aileleri derin bir sefalete ma’rûz bırakıyorlar.
19- Marmara’da isleyen yolcu vapurları hiçbir maksad-ı askerîde kullanılmadığı halde daimî surette taciz ve taarruza dûçâr oldular.”
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri I – II, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005.
