Mustafa Kemal ATATÜRK’ün Anafartalar Çıkarmasına Dair Öngörüsü

“Merak Etme Beyefendi Gelemezler” denildi ama geldiler…

Çanakkale cephesinde 25 Nisan 1915’te Sir lan Hamilton komutasında bulunan Müttefik Kuvvetlerin, başlatmış olduğu kara harekâtının üzerinden aylar geçmiş fakat istedikleri başarıyı elde edememişlerdir. 7 Temmuz’da İngiltere’de Lord Kitchner başkanlığında, “Çanakkale Komitesi” adı ile toplanan savaş konseyi; Temmuz sonuna kadar Çanakkale Cephesine beş yeni tümen daha sevk edilmesine karar verdi. Uzun zamandır konuşulan kara savaşlarının ikinci perdesinin Ağustos ayında açılacağı netleşmeye başlamış ve yeni çıkarma istikameti Suvla Körfezi olmuştur.[1]

5’inci Ordu Komutanlığı almış olduğu istihbarat ve duyumlar neticesinde hazırlıklarına başlamış, cephe hattında yeni düzenlemelere gitmiştir. 12-13 Temmuz’da yapılan muharebelerden sonra süre gelen sessizlik pek hayra alâmet değildi. Liman Paşa, yeni çıkarma harekâtının yapılmasına kesin gözüyle bakmış ve bu çıkarmanın, Arıburnu ve Saros bölgelerine yapılacağı kanaatini taşımıştır.[2] Bunun üzerine cephe hattında yaptığı düzenlemeler ile 5’nci Ordu; Asya Grubu, Güney Grubu, Kuzey Grubu, Anafarta Bölge Komutanlığı, Tayfur Bölge Komutanlığı ve Saros Grubundan oluşacak şekilde teşkilatlara ayrılmıştır.[3]

25 Nisan ve takip eden muharebelerde gösterdiği üstün başarı ve gayretlerinin karşılığını 1 Haziran 1915’te geçte olsa alarak Miralay (Albay) rütbesine yükselen 19’uncu Tümen Komutanı Mustafa Kemal’de diğer Türk komutanlar gibi birliklerin cephe hattına yerleştirilmesi konusunda Liman Paşa’dan farklı düşünmekteydi. Ona göre çıkarmanın ağırlık merkezi Sazlıdere-Azmak arası olacaktı. Sazlıdere Vadisi’nin çıkarmanın ilk aylarından bu yana zayıf birliklerle tutulmakta olduğu düşman tarafından da muhakkak biliniyordu. Düşmanın buradan yapacağı güçlü bir harekât ile Conkbayırı – Besimtepe-Koçaçimentepe hattını ele geçirebilir. Bu hattın düşmesi Arıburnu cephesinin ve buna bağlı olarak bütün cephenin çökmesine yol açabilirdi.[4] Sazlıdere Vadisinde emir komutasında bulunan 45’inci Alay 3’üncü Tabur ve bir süvari bölüğünün müstakil bir komutanlık altında toplanmasının daha uygun olacağını düşünen Mustafa Kemal, bu düşüncelerini Kuzey Grup Komutanı Esat Paşa’ya söylemiştir :[5]

“….Mesele bir tabura kumanda etmek derecesinde basit olsa bunun hiçbir mahzuru olmayacağı doğaldır. Sazlıdere ile Azmak arasındaki mıntıkanın bendenizce görülen ehemniyeti ve buna göre gizlenmesi ve ehemniyetinin sağlanması hakkında 8 Haziran 1915 tarih ve 1914 numaralı yazıda tamamen arz ve izahı maksat edememiş olduğuma hükmederek tekrar ederim ki, düşman ilk sahip olacağı fazla kuvvetlerini buraya çıkaracak ve Koçaçimen silsilesini tutmaya teşebbüs edecektir.”[6]

Kuzey Grubunun Genel Savunma Düzeni[7]

(06 Ağustos 1915)

            Kolordu Komutanı Esat Paşa ve Kurmay Başkanı, Mustafa Kemal’in bu konudaki ısrarları üzerine, Düztepe’ye gelerek Suvla Limanı’ndan Tuz gölü ve Kocaçimen silsilesini beraber seyrederler ve aralarında geçen konuşmalarını Mustafa Kemal şu sözlerle anlatır:[8]

                        “Bu manzara karşısında, Kolordu Kurmay başkanı: ‘Bu arazide ancak çeteler yürüyebilir.’dedi. Kolordu komutanı bana dönüp dedi ki, ‘Düşman nereden gelecek?’ ( Elimle Arıburnu yönünü ve Suvla’ya kadar bütün sahili göstererek ) Buradan dedim. ‘Peki farz edelim ki, oralardan gelsin. Nereden hareket edecekler?( Tekrar elimle Arıburnu yönünden başlayarak Koçaçimentepesi’ne doğru bir yarım daire işaret ettim.) “buradan hareket edecek!’ dedim. Kolordu komutanı gülerek omzumu okşadı ve : “Merak etme beyefendi gelemez!’ dedi”

            Mustafa Kemal konuyu uzatmayarak sadece “İnşallah efendim, sizin takdiriniz gibi olur” demekle yetinmiştir.

Tarafların Sabah Durumu ve İngiliz Taarruz Planı[9]

(08 Ağustos 1915)

            İlerleyen zamanlarda, Müttefik Kuvvetlerin gerçekleştirmiş olduğu Sarıbayır harekâtına bakılacak olursa; önemli bir bölümünün Sazlıdere Vadisinden ilerlemek suretiyle olduğu ve buradan gelen birliklerin Conkbayırı’nı tehdit ettikleri görülecektir.

            Çanakkale Savaşları, Mustafa Kemal’in askeri dehasını gün yüzüne çıkartan ve ne kadar muazzam bir öngörüye sahip olduğunu kanıtlayan birçok duruma sahne olacak, Türk Milletinin “Ulu Önder” inin doğuşuna zemin hazırlayacaktır.

KAYNAKÇA

• Atatürk, Mustafa Kemal, (2002),“Anafartalar Hatıraları”, Arma Yayınları, İstanbul
• Erdemir, Dr. Lokman, (2000),“Çanakkale Savaşı Siyasi, Askeri ve Sosyal Yönleri”, Bilimevi Basın Yayın, İstanbul
• Genelkurmay, (1997),“Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi V.Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı”, 1’nci, 2’nci ve 3’üncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916), Ankara
• Genelkurmay, (2012),“Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi” V.Cilt, III. Kitap, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara
• Kemal, Mustafa, (2011),“Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe”, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara

---

[1] Erdemir, Dr.Lokman, “Çanakkale Savaşı Siyasi, Askeri ve Sosyal Yönleri”, Bilimevi Basın Yayın, İstanbul 2000, s.181.

[2] Genelkurmay, “Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi” V.Cilt, III. Kitap, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2012, s.272-273.

[3] Genelkurmay, a.g.e., s.171.

[4] Atatürk, Mustafa Kemal, “Anafartalar Hatıraları”, Arma Yayınları, İstanbul 2002, s.42.

[5] Kemal, Mustafa, “Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe”, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011, s.6.

[6] Erdemir, Dr. Lokman, a.g.e., s.182-183.

[7] Genelkurmay, Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi V.Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı, 1’nci, 2’nci ve 3’üncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916), Ankara 1997, s.326.

[8] Atatürk, Mustafa Kemal, a.g.a., s.47- 48.

[9] Genelkurmay, “Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi V.Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı”, a.g.e., s.330.