Çanakkale Harbi Çanakkale Muharebelerine dair…
Ondokuzuncu Fırka Kumandanlığı Cânib-i Alîsine
Süngü Bayırı’ndan 13-14/5/331
İdâre-i kumandanilerini telakkî ettiğim anda Süngü Bayırı’nda ileri mevzi’e geçmek sırası taburumda olduğundan harb raporunu vakt-i lâzımında takdîm edemedim. Bu kere tafsilâth raporu ka’id mütâla âttan biri olarak huzur-ı alî-i kumandanilerine takdîm ettiğim ma’rüzdur.
77. Alay 2. Tabur Kumandanı
Binbaşı Rıf’at
[Yetmişyedinci Alay’ın İkinci Taburu’nun iştirâk ettiği 12, 13, 14, 15 Nisan sene 331 harbine â’id harb raporu]
Seferberliğin 261 inci gününe müsâdif 12/2/31 sa’ât 5,25 evvelde alınan emirler zeyldedir. İşbu emirlerden sonra sa’ât 12 zevâlde alınan fırka emri:
Düşmanın karaya çıkmış bulunan piyâdesi Arıburunu ile Kabatepe arasındaki sırtı işgâl etmiştir. 27 nci Alay düşmanın şark cebhesinde 800 metre mesâfe işgâl ediyor. 57 nci Alay tamâmen fırka kumandanının idâresinde olarak 600 metreden düşman ta’arruz edecektir.
77 nci Alay şimdi Kocadere şarkına takarrüb edecektir. 72 nci Alay Maltepe’ye sıhhîye bölüğü de Kocadere’ye girecektir.
19. Fırka Kumandanı Emriyle Erkân-ı Harb
Binbaşı İzzeddin
Üzerine alayın verdiği şifâhî emir mücibince ikinci tabur birinci taburu ta’kîben yürüyüş koluna Maltepe’deki ordugâhından Kocadere istikâmetinde hareket etmiştir. Taburun 966 tüfenkle ve on beş zâbitle 66 silahsız efrâdın mevcüd ve küçük ağırlığı beraber idi: Sa ât 12 zevval:
Alay Kocadere’nin şark-ı şimâlisinden geçerek oradan Arı vâdîsi’ni ta’kîben cenüba doğru Palamutluk istikâmetinde hareketle Kocadere’den geçen Koyderesi’yle Örenardı’nın birleştiği mahalde 15 dakika tevakkuf etmiş ve radan tebdîl-i istikâmetle garba teveccühen 105 Râkımlı Tepe istikâmetinden Kavakdere’ye inmiştir.
Alay kumandanın emriyle:
1- Düşman karşımızdan ilerlemektedir.
2- Birinci tabur sağda 27 nci alayın solunda ikinci birinci taburun solunda, ikinci taburdan iki bölük ihtiyâtta benim emrim altında bulunmak üzere düşmana taarruz edecektir.
3- Sargı mahalli Palamutluk sırtının gerisindeki derede te’sîs edilecektir. 77. Kumandanı Sâib İşbu emir üzerine bölük kumandanlarını nezdime celbederek şu emri şifâhen verdim.
Sa’ât 3,30:
1- Düşman şu karşımızdaki sırtlardadır.
2- Alay düşmana ta’arruz edecektir.
3- 5, 6 ncı bölükler birinci taburun solunda yüzer hatve cebhe ile sola açılacaktır.
4- İrtibât bölüğü beşinci bölüktür. Birinci tabur ile irtibâtı muhâfaza edecektir. 7, 8 inci bölükler alayın ihtiyâtı olarak taburun solu gerisinde bulunacaktır.
5- Sargı mahalli Palamutluk sırtının gerisindeki derededir.
105 Râkımlı Tepe istikâmetinde Kavakdere’nin garbına cebhe alarak açılan alayın solunda bulunan tabur 122,5 Râkımiı Tepe’nin soluna doğru ilerleyerek düşmanla ateş te’âtisine başladı.
Sâ’at 4,15:
Bu sırada alaydan aynen tebliğ olunan: 1-19 uncu Fırka bütün kuvvetiyle“ 27 nci Alayla beraber karşımızdaki düşmana ta’arruza devam edecektir. Gecenin hululüne kadar düşman tard edilemediği takdirde istinâd ve ihtiyâtlarla birinci hatlar teksif edilerek gece hücümu icrâ olunacaktır.
Bunun için alaylar tamâmen hazırlandıktan sonra bana ma’lümât verecekler ve müttehiden hücum emrini ben vereceğim. 72 nci Alay sağ cenâh gerisinde ihtiyâttadır.
Ben sağ cenâhta cebel topçu taburunun yanındayım. Umüm sargı mahalli Kocadere Köyü’nün içindedir. Cebhâne kolları Kocadere’ye sevk olunmuştur.
İşbu fırka emri üzerine yazdırıldı. Düşman ateşinden müte’essir olunmamakta idi. Bu sırada düşman geri çekilmekte idi. Ta’kîben Kara Yörük Deresi’ne inildi. Kara Yörük Deresi’nin garbındaki sırtlarda Albayrak Sırtları cüz’î bir mukâvemet gösteren düşman Yeşil Tarla istikâmetinde muntazaman ric’ate devam ediyordu. Albayrak Sırtları’nda tırmanırken Beşinci Bölük Yüzbaşısı Hamdi ve Mülâzım-ı Sânî İsmail Efendiler mecruh oldular. Sırta çıkıldığı zaman sâ’at 7’yi bulmuş idi. Alay yâveri ile alınan şifâhî emir üzerine ihtiyât bölükleri birinci hattın solunu temdîd suretiyle takviye edenler iki taburun bölükleri ve bölükler de mangalar karışmış olduğundan yeniden tertîbât yapıldı ve her bölüğe elli hatvelik bir cebhe tahsis suretiyle ikinci hatları teksif ve taburum cebhesine 200 hatveyi buldu. Düşman istikâmetine keşf kolları gönderilerek düşmanın bir kısım kuvvetinin henüz çekilmekte ve diğer kısmının Yeşil Tarla’da siper kazmakla meşgul olduğu haber alındı. Beşinci bölüğümüzün iki zâbiti mecruh olduğundan 27 nci Alay’dan otuz kadar neferle orada görülen Mülâzım-ı Sânî İsmail Hakkı Efendi’ye askeriyle beşinci bölüğe iltihâk ve bölüğün kumandasını der’uhde etmesi emr olundu ve yerine bu bâbda tahriri emr verildi.
Sâ’at 11 sonra emriyle ta’arruza devam edilmesi emri alındı. Ve birinci tabur hücum ettiği vakit iştirâk edilmesi tebliğ olundu. Bu emir üzerine taburum ilerlemek için emr ettim. Evvelce gönderilen keşif kollarının delâletiyle düşman istikâmetine ilerlenmeye başlandı. Düşmanla aradaki mesâfe 700-800 metre idi. Bu sırada birinci taburdan Allah Allah sadâları ve yüksek kumanda sesleri işitildi. Taburun cebhesinde karanlık ve sık çalılık ve ormanlık hasebiyle düşman görünmemekte idi. İrtibât muhâfaza olunduğundan birinci taburun bir kısım kuvvetiyle hücum ettiği anlaşıldı. Bölüklere şiddetle ilerlemek emrini verdim. Albayrak Sırtları’ nın garbındaki Semertepe’ye kadar ilerlenerek taburun oldukça karışık olduğunu gördüm. Buralarda düşmanın birçok mecruh ve maktüllerine tesâdüf edilmekte idi. Alaydan hücum edilmesi hakkında şifâhî emri aldım. Ve birinci taburun hücumuna behemahâl iştirâk edilmesi emr olunmakta idi. Ric’at eden ve ric’atini muntazaman icrâ eden düşmanla aradaki mesâfe 700 metreden aşağı olmadığından ve görülmeyen düşmana hücum edilemeyeceğinden hemen şiddetle yine ilerlemeyi emr ettim. Birinci taburdan yine bu sırada Allah Allah sadâları yükseliyordu. Taburum Yeşil Dere’nin şarki yamaçlarına tırmanarak hücuma kalktı. Yeşil Tarla’ nın kenarında mevzi’ alan bir kısım düşmana hücum emrini verdim. Düşman geri çekilmekte te’ehhür etmedi. Yeşil Tarla’nın kenarları tutuldu. Taburun sağında birinci taburun birinci bölükle irtibât mü’esses idi. Burada Yeşil Tarla’nın üst kenarından şiddetle ateşe ma’rüz kaldık. Ve birinci taburun tekrar ettiği hücüma iştirâk edildi ise de muvaffakiyet ve ilerlemek iki taburca da kâbil olamadı. Taburun sol cenâhındaki sekizinci bölüğü düşmana elli hatveye kadar takarrüb etmiş idi. Bölük hücuma başladı. Diğer bölüklere de hücüm etmelerini ve düşmana atılmalarını emr ettim. On hatveden fazla gidilemedi. Düşmanın şiddetli ateşinden mühim zabitan dücar olarak bu vaziyet ve muharebe iki saat imtidar etti. Sağ cenahımız ilerisinden düşmanın makineli tüfenk ve piyâde ateşi de te’sîr yapmakta idi. Sâ’at 3,45 evvel bölükler kumandanları sağ cenâhımızın behemehâl düşman tarafından ihâta olunduğuna kâni’ olduklarını ve birinci taburun çekildiğini ifâde ile emir taleb ettiler. Birinci taburla irtibât muhâfaza olunduğundan birinci taburun çekilmesini gayr-i Vâki’ olduğunu ve hemen söyledim ise de sağımızdaki birinci bölük dahi sağımızdaki üçüncü bölüğün taburlarının diğer bölükler ile irtibatta olmadığını ve hemen epeyce bir mesâfede irtibâtsız bulunduklarını anladım. Bölük kumandanlarına tabur müstakilen harb etmediğinden alaydan gönderdiğim emirlerle telakki edeceğim emre göre hareket zarürî olduğunu ve ma’mâfîh bulunulan mevki’de sebât ve mukâvemet edilmesini tebliğ ettim. Taburumun yedinci, sekizinci bölükleri hatt-ı harbin biraz gerisine çekilerek ateşten az müte’essir olduklarından gece tertîbât almışlar ve tahkîmâtla uğraşmaya başlamışlardı. Ancak sâ’at dörtte tam sağından düşmanın makineli tüfengi ve piyâde ateşi gelmeye başladı. Düşmanın pek yakınımıza takarrüb ettiği istidlâl olunuyordu. Gönderdiğim emir neferleri henüz gelmediler. Bu sırada alayın geri çekileceği hakkındaki emri bir emir neferinden telakkî ettim. Emir de nereye çekileceği ve süret-i hareket yok idi. Vaz’îyetin müşkülâtı fevke’l-âdeleşti. Bölüklere-yakınımdaki-emri teblîğ ettim. Ve muntazaman düşmana hiss ettirmeksizin arkadaki sırtlara çekilineceğini bi’z-zât diğer bölüklere de yâver ve emirlerle teblîğ ettirdim. Düşman ateşini fevke’l-âde şiddetlendirmiş ve yanaşmış idi. Muntazam ric’at kâbil olamadı. Albayrak Sırtları’na [g]ittiğim hâlde efrâdı tevkîf edemedim. Karanlık, yağmur ve ormanlık buna mâni’ idi. Düşman ateşle ta’kîb etmekte idi. Düştüğüm bir çukurdan fedakâr bir çavuş ve onbaşı tarafından kurtarılarak muhakkak esâretten tahlîs-i giryebân ettim. Kara Yörük Deresi’nin şarkındaki tepeye muvâsalatımda (123 Râkımlı Tepe) 13/2/331 sâ’at 5 evvel güneş çıkmış bulunuyordu. Görebildiğim efrâdı durdurarak bir kısım efrâd ile orada bulunan Mülâzım-ı Evvel Abdülhâdî Efendi’yi mezkûr tepede münâsib bir mahale işgâl ve müdafaa etmesini emr ettim. Sekizinci bölük kumandanı Mülâzım-ı Evvel Ömer Efendi yüzbaşı olmuştur Mülâzım-ı Sânî (?) Efendi fırka (?) zamm olmuştur ve yâver mülâzım Abdülrezzak Efendi dahî beraberlerindeki efrâd ile Abdülhâdî Efendi’ye iltihâk ederek sırt müdâfa’a olundu. Sağda yedinci taburun bulunacağını me’mül ettiğimden sağımıza gönderdiğim emrberlerim kimsenin olmadığını ve birinci taburun Kocadere’ye çekildiğini ve ancak sağ ilerimizde bir onbaşının kumandasında Reşid Onbaşı bir takım kadar efrâdın mevzi’ alarak düşmana ateş etmekte olduklarını haber getirdiler. Altıncı bölük kumandanı Abdülvâhid ve Mülâzım-ı Evveli Behçet Efendiler oradan Kocadere’de olması muhtemel perakende efrâdımızı toplayarak getirmek üzere Kocadere’ye gönderdim.
Fî 13 Nisan sene 331 sâ’at 11 evvelde alay kumandanına ma’lümât vererek emir almak üzere Kocadere’ye gittim ve arz-ı ma’lûmât ettim. Ve taburun perâkendelerini toplamak emrini telakkî ettim. Ve bölük kumandanlarına evâmir-i muktezâyı verdim. [12 Nisan sene 331’de ric’atin birinci taburun 27 nci alayla irtibât hâsıl edememesine binâen düşmanın bi’l-istifâde birinci taburun sağına girerek şiddetli ateşe ma’rûz kalmasından bölük ve tabur kumandanının alay kumandanına mürâca’atları üzerine- peki o hâlde geri çekiliniz- emrini verdiğini ma’lûmât aldım.|
13/2/331 günü ve 13-l4/2/33l Kocadere’de birinci tabur kumandanının mecruhînine binâen müretteb tabur kumandanlığını der’uhde ederek tertîbât ve taksimat geçirildi.
12 ve 1243/2/33] harbinde taburumun ] yüzbaşı ve mülâzım mecruhu ile 43 şehîd ve 22] mecruh ve 69 gâibden ibâret zâyi’âtı olduğu bilâhare tahakkuk etmiştir.
14/2/331 sâ’at 9 da alaydan teblîğ olunan işbu fırka emri:
1- 12 Nisan’da icrâ edilen ta’arruz ile gemilerine çekilmeye mecbur edilip tekrar karaya çıkan düşmanın dünki muvaffakîyetli ateşlerimizle de ziyâde sarsılıp kuvve-i ma’nevîyesi tezelzüle uğradığını gördüm.
2- Fırka aldığı iki alay piyâde bir cebel topçu taburundan ibâret kuvve-i imdâdîye ile düşmanı Cenâb-ı Hakkın inâyetiyle kâmilen tard ve tesyîd etmek üzere bugün yeniden ta’arruza geçecektir.
3- [64] üncü Alay sağ cenâhdan [57] nci Alay’ın mevzi’nden düşmanın sol cenâhı aleyhine ta’arruz edecektir. [57] nci Alay gece iltihâk edilen [77] 3. Tabur’dan iki bölükle beraber 64. Alay’ın ta’arruza geçmesi mütekarrub sağ cenâhımızın ihtiyâtını teşkîl ve 64. Alay’ın harekâtını ta’kîb edecektir. 19. Fırka cebel topçu bataryası bu sağ cenâhda ta’arruz edecek piyâdelerimizin ileri hareketini te’mîn ve bilhâssa düşmanın ihrâc noktasına ateş altına alacaktır.
4- 27. Alay elyevm sağ cenâhda bulunan [72] nci Alay’ın üçüncü taburuyla beraber cebheden ve sağ cenâhımızın ta’arruzuna iştirâk edecektir. 27. Alay kumandam bu alay 72. Alay 3. Tabur eli altına alacaktır.
5- 72. Alay, 27. Alay1’nın sol cenâhını temdîd ederek düşmanın sağ cenâhına ta’arruz edecektir. 77. Alay’ın birinci hattaki bölüklere 27. Alay ta’arruzuna iştirâk ve gerideki kuvveti de birinci hatta takarrüble 72. Alay harekâtını ta’kîb ve takvîye edecektir.
6- 33. Alay fırka ihtiyâtı olmak üzere emrim altında merkez gerisinde bulunacaktır. 19. Fırka ve 7. Fırka cebel bataryaları düşmanın cebhe ve sağ cenâhını şiddetli ateş altına alarak piyâdemizin ileri hareketini te’mîn edecektir.
7- Fırka karargâhı merkezde cebel bataryası mevzi’î civarında bulunacaktır. Hâşîye: Fırka sıhhîye bölüğü sargı merkezi ve cebhâne kolları Kocadere’dedir.
19. Fırka Kumandanı
Kâ’im-makâm
Mustafa Kemal
Emir üzerine alay müretteb taburumla ifrâğ edilen kuvvetiyle alay kumandammn emr-i şifâhîsiyle sâ’at 10 evvel hareket etti. Kanlı Sırt’ın şark yamaçlarına gelindiği vakit alaydan şu emir alındı:
Tabur ta’arruzdan ziyâde [72] nci Alay’ın sol cenâhını muhâfaza ile mükelleftir. Buna binâ’en sol cenâha dikkat ediniz. Bu vechle [72] nci Alay’ın solunu takviye etmek ve o cihetten ilerleyecek düşmanın men’ etmek üzere müretteb iki bölüğü solunu takviye etmek üzere sevk ettim. Bu suretle çekilmek üzere olan [72] nci Alay’ın sol cenâhı muhâfaza olundu.
Takriben sâ’at 3’te alay kumandanını fırkanın işbu emrini tebliğ etti:
33. Alay’dan iki tabur sol cenâha gönderiyorum. Karşınızdaki düşman çekilmiştir. Sol cenâhtan korkmayın gecenin hululünden ewe] düşmana hücum ediniz. Sağ cenâh hücum etti. Ve düşmanı kâmilen denize döktü.
19. Fırka Kumandanı
Kâ’im-makâm M. Kemal
Bunun üzerine müreteb tabur [72] nci Alay’ın solunda ve Kanlı Sırt üzerinde olmak üzere iki bölüğü [72]’yi temdîd ve diğer iki bölüğü takviye etti. Gerek [72] nci Alay ve gerek bizim alaydan müteşekkil tabur düşmanla şiddetli bir surette çarpışıyordu. Avcı hatlarımız düşmanı sol tarafa çıkarmış olduğu iki topla denizden ateş altında idi. Cebhemiz gâyet açık ve düz olduğundan hatt-ı bâlâya çıkılır çıkılmaz düşmanın makineli tüfengi dahî avcı hattımıza telefât verdiriyordu. İhtiyâtta kuvvetimiz kalmamış idi. Bu esnâda bölüklerimiz fâsılalı sıçramalarla düşmana takarrübe çalıştı. Eldeki mevcut kuvvet iki takım kadar kalmıştı. Düşmana 250 ile 300 metreye kadar takarrüb edilince tekrar mevzi’e alındı ve ateş açıldı. Burada alay kumandanıyla beraber avcı hatlarını teşcî’ ve ileri sürmeye çalışıyorduk. Fakat bu ateş bir çeyrek sâ’at kadar devâm edemedi. 8. Bölük kumandanı Mülâzım-ı Evvel Ömer Efendi ve Mülâzım-ı Sânîsi Emîn Efendiyle 6. Bölük Mülâzımı Mehmed Efendiler mecruh oldular. Bunu müte’âkib mecruh olmayan neferler de sola sola sürünerek çam ormanlıklarımn yardımıyla kendilerini gerideki vâdîye attılar. Kanlısırt’ın sağından ve [72] nci Alay’m hareket eden 6. Bölük cebhesi ilerisinde düşmandan zabt olunan üç dört mangalık siperde ve [72 ]’den ba’zı efrâd ile 6. Bölük Mülâzım-ı Evvel Behçet Efendi kumandasında mukâvemet ederek sebât ettiler.
Bölüğün bakîyesi tevakkufa mecbur olarak ta’arruza devam edemedi. [72] nci Alay’ın solundaki mevzi’î muhâfaza eden Mülâzım-ı Evvel Behçet Efendi ma’îyetindeki efrâd ile geceye kadar düşmana mukâvemet ve geceleyin mezkûr alayı takvîyeye gelen [33] üncü Alay ile ta’arruz ve hücuma iştirâk etti. 8. Bölüğün solundan hareket eden bölükler de ilerlemekte muvaffak olamadılar.
Tahmînen sâ’at 4’te ihtiyâtta bulunan [33] üncü Alay sol cenâhın takvîyesine geldi. Mezkûr alayın harekâtı da cüz’î bir zaman tarafında aynı akamete mahkûm kalarak ta’arruzunu terakkî ettirildi.
14/15’de birkaç def’a teşebbüs edilen hücumda muvaffakîyet görülemedi.
15/2/331’de kıta’ât bulundukları mahallerde müdâfa’ada kalmaları emr olundu ve ilerlemek isteyen düşman tevkîf olundu.
Tahmînen sâ’at 12 zevâlde [125] inci Alay’ın ikinci taburu mıntıkamızı takvîye edildi ve taburumuz sol cenâh kumandanı kâ’imakam Şevki Bey’in emriyle geri çekildi.
Müretteb taburumuz sâ’at 6.30’da sağ cenâh gerisinde Yirmi yedinci Alay’ın ihtiyâtı olmak üzere geriye çekildi. Müretteb taburun Kanlı Sırt’ın gerisinde ictimâ’ ettirildim.
16/2/331’ de ihtiyât mevzi’nde kalındı. l7/2/33l’de kezâ ihtiyât mevzi’nde geçdi.
17/2/331 sâ’at 4,30 alınan emir mucibince Kabatepe mevki’ne hareket edilmiştir.
14-15/2/331 tarihinde de taburun 3 zâbit 127 nefer mecruhla 26 şehîdi bulunduğu ve tahmînen 300 kadar efrâdın 57 ve 27 ve 33 üncü alaylara karışarak harb ettiği tahakkuk etmiştir.
Zeyl Sâ’at 4 evvel 12/2/331 kable’z-zevâl sâ’at dörtte Kabatepe istikâmetinden Şiddetli top ve tüfenk sadâları gelmeye başladı.
Sâ’at 5,25; 12’de [25 Nisan] 19. Fırka telefon
Fırka Karargâhından
12/2/331 Sâ’at 5,25 Evvel
77. Alay Kumandanlığı’na
Düşman Arıburunu ile Kabatepe arasında bir çok sefâ’in-i harbîye vesait-i naklîyesiyle takarüble ihrâc-ı teşebbüse başladığı ve şimdi Arıburunu’na cüz’î asker çıkardığı haber alındı. Berâ -yı ma’lümât teblîğ olunur.
19. Fırka Kumandanı
Ka’im-makâm M. Kemal
Sâ’at 6,05 evvel 12/2/331 19. Fırka 77. Alay Kumandanlığı’na 12/2/33] bugün ta’lîme çıkmayıp ordugâhda hâl-i intizârda bulunmanız emr-i kumandanı iktizâsındandır.
19. Fırka Yâveri
Vâhid
Alay Emri
Sâ’at 6.10: 12 [25 Nisan] Mâltepe l. Tabur 2. Tabur Kumandanlıkları’na 1Taburlar hemen şimdi harekete hazır bir vaz’îyette bulunacaktır. 2 Techizâtı, küçük ağırlık ve sâire bölükler yanında bulunacaktır.
77. Alay Kumandanı
Binbaşı Sâib
77. Alay 2. Tabur Kumandanı
Binbaşı Rıf’at
