III. Kirte Muharebesi

İkinci Kirte Muharebesi’nin başarısızlığıyla beraber oluşan karamsar hava Lord Kitchener’in 19 Mayıs taarruzlarında Arıburnu mevkiinde Türklerin yaşadıkları ağır yenilgiyi General Hamilton’a çektiği telgrafta bahsetmesiyle beraber yeniden kendilerini toparlama gücüne ulaşmışlardır. Bununla beraber 4 Haziran tarihinde, Seddülbahir’de yeni bir taarruz planlanmıştır.
4 Haziran 1915 Muharebe’nin İlk Günü Saat 08.00 itibariyle İngiliz ve Fransızlar Kara ve Deniz olmak üzere şiddetli olarak gerçekleştirdikleri topçu atışı sonrasında saat 12.10’da Güney Grubu cephesine yöneldiler. 12’inci Tümen cephe kesimine doğru yapılan taarruzda; Sabahın ilk saatlerinde başlayan ve öğlene kadar devam eden şiddetli ve sık sık yapılan topçu ateşinin ardından savunulan mevzilerde kimsenin kalmadığını düşünen Fransızlar planlandığı gibi ikinci hedef noktası olan 12’inci Tümen cephesine yöneldiler. Ancak ansızın başlayan makineli tüfek ve piyade ateşlerinin karşısında Fransızlar yanılgıya kapılarak önemli kayıplar yaşadılar. Bu ansızın gerçekleştirilen ateş hattı karşısında sağ kanatta bulunan 1’inci Afrika Marş Alayı’nın hücumu hemen kesildi. Aynı zamanda sol kanatta taarruzda olan 175’inci Alay her ne kadar başarılı şekilde mevzilerin bir kısmına sahip olsa da 34’üncü Türk Alay’ının hücumu karşısında ilerleyişi durmuştur. Fransızlar belirledikleri 12’inci Tümen cephesi hedeflerine ulaşamadan ciddi derecede kayıp yaşayarak ilk planlama noktasına geri dönerek mevzilendiler. Bu yaşanan hadisede İngiliz Tarih Yazarı Oglander, Türk askerinin gücü ve yeteneğinin söz konusu olmadığını ve Fransız piyadesinin sayıca az olması ve zenci eratının topçu ateşi karşısında kendilerine inançlarının olmadığını diyerek Fransızların başarısızlığını açıklamıştır. 36’ncı Alay’ın 3’ncü Taburu karşılık vermesiyle beraber sağ kanatta gerçekleştirilen İngiliz 12’nci Tümen hücumu durmuş ve sol kanattaki 1’inci Tabur ise İngilizlerin baskısı karşısında geri çekilmiştir. İngiliz taburunun sağ tarafında bulunan Fransız taburu yeniden hücuma kalkarak 12’nci Tümen İngiliz deniz tümenine doğru ilerleme fırsatı bulmuştur. Saat 12.15’i gösterdiğinde taarruza geçen Colling Wood Taburu, Türk hattına yaklaştığı esnada sağ kanattan başlayan ateş neredeyse tamamen taburu yok etmiştir. Ateş karşısında kendisini kurtarabilenler, How ve Hood Taburlarından kısım kuvvetleriyle beraber ileri atılarak 2’nci İngiliz Deniz Tugayı belirlenen ikinci hedefe hâkim olabildi. Bununla beraber 22’nci Alay karşısında taarruza karşı koyamayan İngiliz Deniz Tugayı da Fransızlar gibi ilk başladıkları noktaya geri dönmüştür. Daha ilk gün bitmeden 2’nci İngiliz Tugayı, 60 Subay, 1000’den fazla er kaybederek Colling Wood Taburunu lağvetti. 125’inci ve 127’nci Tugaylardan var olan 42’nci İngiliz Piyade Tümeni’nin taarruzu saat 12.10’da başarılı gelişmeler yaşamıştır. Mümkün olan en az kayıpla Türk savunmasının 900m derinliğine kadar ulaşmıştır. 127’nci Tugay sağında bulunan 2’nci Deniz Tugay’ı geri çekildiğinden dolayı doğu kanadı açık kalmış ve bu kanatın kapatılması için pek çok önlem alınsa dahi tümen çok fazla kayıp vermiştir. 9’uncu Türk Tümeni Cephesine doğru yönelen taarruzu 42’nci İngiliz Tümeni sol kanat grubu üzerinden etkili biçimde gerçekleştirmiştir. 9’uncu Tümen cephesinin bir kilometre kadar geniş alanda Türk siperleri üzerinde hâkimiyet sağlanmış ve 500m derinliğe kadar ulaşılmıştır. Bütün bunlara rağmen Türk topçuları çekilmemiş ve ateşe devam etmiştir. En kötü durumda toplar kullanılmaz hale getirilmesi emredilmiştir. Ortaya konulan dirayet ve sabır ile İngiliz Tümeni taarruzu durdurmak zorunda kalmıştır. 3’üncü hat siperlerine varmış olan İngiliz Tümeni dahi saat 18.30’da geri çekilmiş ve 2’nci hat siperlerine mevzilenmiştir. Nitekim 29’uncu İngiliz Tümeni 9’uncu Tümenin Sağ Kanat Grubu cephe kesimini hedeflemiş ancak yine Türk piyadesinin güçlü direnişiyle karşılaşarak geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Bu esnada bir İngiliz birliği, 19’uncu Alay savunmasında bulunan bazı siperlere girmeyi başarmıştır. Muharebe sahasını yakından takip eden 9’uncu Tümen Komutanı bir an önce önlem almak için Güney Grup Komutanlığı’nın 38’inci Piyade Alayı’nı ileri doğru ilerlemesini istemiştir. 9’uncu Tümen gereken önlemi 25’inci Alay ile birlikte cephesini güçlendirerek İngilizleri durdurmak istemiş Güney Grup Komutanlığı da, kendi ihtiyatından 56’ıncı ve 26’ıncı Alaylardan ayrılmış taburlarını tümen emrine yollamıştır. Diğer bir Tümen olan 42’nci İngiliz Tümeni ve sol tarafta taarruza destek veren 29’uncu İngiliz Tümeni’nin KOSBT Taburu, hedefe doğru yönelirken Türk piyade ve Makineli tüfekleri ağır kayıplar yaşatmış ancak çok az sayıda Scoths askeri Türk siperlerine ulaşmıştır. İngiliz bölge komutanı yaşadıkları kayıplar sonunda ikinci taarruz kademesinin hareketini geride bırakmıştır. En solda bulunan Sikhs Grubu’yla takviye yapılan Worcestreshire Taburu taarruzu gelişmekte ve 1000 metre kadar genişliğe girmeyi başarabilmiştir. Zığın sırtlarında bulunan Türk mevzilerinden açılan makineli tüfeklerin yan ateşi ile ulaşabildikleri noktada tutunamamış ve kör nokta sayılabilecek yerlere doğru ilerlemiştir. Bu noktada İngilizlerin çok büyük umut besledikleri zırhlı araçlar ise gösterilen yoğun çabaya rağmen faydalı olamamıştır. Türklerin direnişi karşısında ilerleyemeyen hatta bu direniş karşısında orta kesimden ulaşmaya çalışan Lancashire Taburu ve batıdan yani Zığın sırtının deniz kısmında ilerleyen Gourkhas Taburu 74 Rakımlı tepeyi alsa dahi geri çekilme kararı almıştır. Hamilton bütün bu kayıplara rağmen kendi kuvvetlerinin çok ağır kaldığını ve önemli bir değişiklik durumu olmadığı takdirde 17 Mayıs’ta isteyeceği takviye kıtaların kendisine katıldığında Kilitbahir’i alabileceğini belirtmiştir. 4 ve 5 Haziran geceleri İngiliz ve Fransız kuvvetleri hâkimiyet sağladıkları birkaç mevziiyi temizlemiş ve kullanılabilir hale getirmeye çalışmıştır. Güney Grubu Cephesi’ndeki tüm olan biteni detaylı bir şekilde inceleyen 5’inci Ordu Komutanı Liman von Sanders buraya takviye kuvvet ile önlem almaya başlamış ve 4 Haziran’da Güney Grup Komutanlığı’na verdiği emire bağlı olarak önlemler derhal alınmıştır. 9’uncu Tümen Cephesi’nde hem sağ hem sol kanat gruplarında altışar tabur mevcuttu. Sabah İngilizlerin taarruzu ile kaybedilen mevzileri gece karanlığı çökerken ateş olmadan sadece süngü hücumu ile karşılık verecek olan Tümen Komutanı Albay Halil Sami istenilen pek çok mevziiyi ele geçirmiş olsa dahi istediği başarıyı yakalayamamıştır. Yine de sağ kanatta kıyı kısmında bulunan İngiliz birlikleri geri çekilmiş ancak sol kanattan atılamamıştır. 12’nci Tümen Cephesi’nde ise İngiliz ve Fransızlar artık ilerleyemez olmuş ve geri püskürtülmüşlerdir. Birinci gün sonunda Fransızlar ve İngilizler taktik anlamında en önemli eksikleri ihtiyat kuvvetleri var olduğu halde istenilen zamanda ve gelişme yakalanılan yerde sahaya sürmeyip yeterli güçlendirmeyi yapmamış olmamalarıdır. Hamilton ise düşündüğü ve istediği planı gerçekleştirememiş birde bunun yanında eğitimli ve muharebe deneyimi olan birliklerinin yarısını kaybetmiştir.
5 Haziran 1915 Muharebe’nin İkinci Günü İngilizler Kirte yolunda 12’nci Tümen’in sağ kanadı arasındaki mevzilerden 9’uncu Tümenle birlikte atılmıştır. Buna rağmen eski mevzilerin tümü ele geçirilememiş ancak 12’nci Tümen mevzisini koruyarak beş makineli tüfek de ele geçirmiştir. Bu olanlardan sonra Güney Grup Komutanı Weber Paşa 9’uncu Tümeni takviye etmiştir. 5 Haziran 1915 sabahı saat 03.30’da İngiliz ve Fransızlara karşı süngüyle taarruza geçileceğini bildirmiştir. Yapılan taarruzda İngiliz ve Fransız mevziilerine 150 metre kadar yaklaşılmıştır.
6 Haziran 1915 Muharebe’nin Üçüncü Günü Saat 17.50’de not düşülen taarruz emrine göre yaklaştırılan kıtalar sadece süngü hücumuna kalkmış ve sessizce karşı mevzilere ilerlemiştir. Ele geçirilen mevziler bir an önce düzenlenerek kullanışlı hale getirilmiştir. Bu hücumda 10 adet makineli tüfek ele geçirilmiş buna ek olarak Türk birlikleri daha ilk hücumda İngilizlerin bulunduğu ikinci hat Türk siperlerinin neredeyse tamamını almıştır. İngilizler yapılan taarruzlara karşı şiddetli bir top ateşi ile cevap vermiştir. Siperlerin neredeyse tamamı 2’nci ve özellikle 1’inci ve 5’inci Alayların gözlerini kırpmadan cesaretle saldırmaları sonucunda İngilizleri şaşırtarak ele geçirilmiştir. Sadece tümen cephesinin ortasında bulunan girinti ve Kirte deresi yakınındaki siperler alınamamıştır. Muharebe sonucunda zayiatlar; İngiliz Yazar Oglander: 8’nci Kolordu’nun subay ve er olarak 4500 kişiden bahsetmektedir. Fransız Yazar Charles Roue ise Fransızların 2031, İngilizlerin ise 6000 sayısına ulaştıklarını belirtmektedir. Türk tarafının kayıplarını ise Liman von Sanders Güney Grubu’nda 9000 kişi kaydetmiştir. Böylelikle pek çok kayıpla beraber Türk birlikleri İngiliz ve Fransız kuvvetlerini geri püskürtmüştür. İngiliz ve Fransızlar hedefledikleri Alçıtepe’ye ulaşamamış üstelik birde başladıkları noktaya geri dönmüş ve eğitimli askerlerini kaybetmişlerdir.
KAYNAKÇA
T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Çanakkale Cephesi, 1-2-3. Ciltlerin Özetlenmiş Hali, Ankara, 1997.